Janteloven
Et is oe vaste wal es op evöllen: as iej Skandinaviërs heurt kuieren, krie'j et geveul da'j ze NET NIT köant verstoan. En dat klopt. Want Denemoarken (en dus ook Noorweagen) en Zweden hebt in de Hanzetied, ongevear 600 joar terugge, heel wat van onze sproake oaver enömmen. 70% van et nondaagse Zweeds is Nedersaksisch. Wiej zint et zelf met de loop van de tied wat krang oet goan sprekken, vandoar dat wiej ze nit zo een twee dree mear verstoat. Mer zee sprekt tenminsten nog écht Old Riessens.
Dat is nit et ennigste wat wiej doar achter eloaten hebt. Wat nog mear, dat blik misskien nog et beste oet et verhaal van 'n Deensen skriever Aksel Sandemose.
Sandemose treuk as 31-jöarige snotneuze van zin geboorte-eiland Mors (what's in a name), noar Nesodden in Noorweagen. Hee meanen dat de leu toch wal heel anders zollen wean as op zin eiland. Helaas. De Noren deden net zo slim op mekoar vitten as de Denen. En wat doo'j doar dan an? Et ennigste wa'j in zo'n geval köant: in de penne klimmen.
Hee skreef et book Nen Vluchteling Kruust Zien Spoer, woerin as et heuvdkarakter in een städje Jante terechte kump. Alle inwonners doar holdt zik an tien vaste leavregels. De Wet van Jante:
1. Iej mut nit meanen dat iej iemand zint
2. Iej mut nit meanen dat iej eavenvölle zint as ons
3. Iej mut nit meanen dat iej kloker zint as ons
4. Iej mut oe nit inbeelden dat iej better zint as ons
5. Iej mut nit meanen dat iej mear weet as ons
6. Iej mut nit meanen dat iej mear zint as ons
7. Iej mut nit meanen dat iej argens vuur deugt
8. Iej mut nit um ons lachen
9. Iej mut nit meanen dat iemand wat um oe gef
10. Iej mut nit meanen dat iej ons wat köant learen
Duur mekoar verdan met disse Janteloven um de oren te houwen, beperkten de leu van Jante zikzelf en mekoar um ook mer argens in oet te blinken. Nooit es een moal grötter te denken en proberen mooie dinge terechte te kriegen dee nit in middelmoatigheid blievt hangen.
Janteloven is inmiddels een vast begrip in de Skandinavische samenleavingen. Skienboar veulden der zik nen hoop leu duur tegen de skennen estot. Ze kenden zik der akelig good in wier.
Mie ducht at de Skandinaviërs zik bie ons meteen thoes zollen veulen. Misskien dat ze nog eaven mut wennen an et Dunning-Kruger-effekt, mer dat is wier nen anderen column weard.
Martin ter Denge